ÇOCUK VE YALAN
Hiçbirimiz
‘yalancı’ insanlar olarak dünyaya gelmeyiz. Yalan söyleme, öğrenilmiş bir
davranıştır. Gerçek ve gerçek olmayan ayrımı yapmak zamanla gelişen bir
olgudur.
Çocuklar, Piaget’ in Bilişsel Gelişim Kuramı’ na göre İşlem Öncesi Dönem’de (2-7 yaş) kendi isteklerini elde etme amacıyla hareket ederler.
Çocuklarımız
işlem öncesi gelişim döneminde iken kimi şeyleri taklit edebilme yetisi
gelişir. İşlem öncesi dönemin en önemli özelliklerinden biri de ‘benmerkezci’
tutumdur. Benmerkezci tutumda olan çocuklar her gelişen olaydan kendilerini
sorumlu tutarlar. Yağmurun onun için yağdığını, anne babasının kendisi yüzünden
kavga ettiğini, kendisinin en sevdiği meyve örneğin çilek ise herkesin de en
sevdiği meyvenin çilek olduğunu düşünür. Benmerkezci tutum ve taklit etme
davranışı yalana sebep olabilir. 5 yaşına kadar çocukların söylemiş olduğu
yalandan endişe etmeye gerek yoktur.
Somut İşlemler Dönemi’ne(7-11
yaş) gelen çocuk için yalan söyleme davranışını dikkate almak gerekir. Çocuğun
yalan söylediğini fark ettiğimiz anda nasıl davranacağımız ve çocuklarımıza ne
gibi öğretiler vereceğimiz büyük önem taşır. Sergileyeceğiniz davranış, yalan
söyleme davranışının seyrini de değiştirecektir.
Ebeveynlerin doğru çözüm yöntemlerini aramaktan önce yalan söyleme davranışının altında yatan temel sebeplerin neler olduğunu bilmesi gerekir.
ÇOCUĞUM
NEDEN YALAN SÖYLÜYOR OLABİLİR?
YALANCILIĞIN
NEDENLERİ
Yalancılık,
çevresel ilişkilerle birlikte ele alınmalıdır. Bu yüzden öncelikle çocuğu yalan
söylemeye teşvik eden nedenlerin bulunması gerekir. Çocuğa yalan söylemesini
kolaylaştıran diğer bir yol da taklittir. Yalan söylemeyi taklit yöntemiyle
öğrenen çocuk, öncelikle yalanın kendisine bazı avantaj ve olanaklar
sağladığını saptar.
Kıskançlık,
korku, çekingenlik, suçluluk duygusu, aşağılık duygusu ve baskı görme çocuğu
yalana iten etmenlerdir.
YALANIN
PSİKOLOJİK NEDENLERİ
Daha çok İşlem Öncesi Dönem ’deki (2-7
Yaş) çocuğun söylediği yalan türüdür. Hayali arkadaşlıklar, yaşanmamış olaylar,
duyduklarının etkisinde kalarak söylediği periler, canavarlar bu yalan türünün
en sık rastlanan örnekleridir.
ABARTILMIŞ YALAN
Çocuklar duyduğu bir olayı kendi hayal
dünyasıyla zenginleştirerek yaşamış gibi anlatır. Olaylardaki kişileri ve
nesneleri abartır. Heyecan yaratmak, dikkat çekmek için söylenen yalanlardır.
SOSYAL
YALAN
En yaygın olan yalandır. Çoğu zaman
yetişkinliklerin söylediği ya da çocuğa söylettiği yalanlardır. Örneğin; eve
misafir gelecektir ebeveyn çocuğa misafirlik teklifini kabul etmemek için
çocuktan hastayım demesini ister.
SAVUNMA
YALANI
Çocuk ya da gencin daha çok kendini
korumak için söylediği yalandır. Fazla baskı, ağır cezalar, sorgulanma, tehdit
edilme durumlarında kullanırlar.
Çocuktan şüphe duyulması, güven verici
konuşmaların yapılmaması, çocuk doğru söylediği zamanlarda ‘’hayır yalan
söylüyorsun’’ gibi ithamlar yalan davranışını alışkanlık haline dönüştürür.
YÜCELTİLMİŞ
YALAN
Takdir görme, onay ihtiyacını karşılamak
için söylediği yalanlardır.
PATOLOJİK
YALAN
Patolojik yalanın en önemli özelliği
inandırıcılık özelliğinin yüksek olmasıdır. Ailelerin en çok dikkat etmesi
gereken yalan türüdür. Alışkanlık haline gelmiş yalandan farkı çocuğun herhangi
bir çıkar gözetmiyor olduğu halde yalan söylemesidir. Yalanlarına inandığını
görmek çocuğa zevk verir.
Çocuğunuzun
yalan söyleme eğiliminde olduğunu düşünüyorsanız ne yapmalısınız?